سندرم پارانوئید سازمانی

پارانوئید یک اختلال شخصیتی است که فرد با ظن و شک، رفتار و اعمال دیگران را تفسیر می کند، رفتار اطرافیان را تهدیدآمیز، تحقیرآمیز و آسیب زننده برداشت می کند، افراد مبتلا به این اختلال شخصیت نمی توانند اعتراف کنند و یا بپذیرند که چه احساسات منفی به دیگران دارند، ترس از سوء استفاده و خیانت در آنها بسیار قوی است و حتی اگر مورد اعتماد بودن اطرافیان ثابت شود باز هم اعتمادی به آنها ندارند، معمولا از رفتار و گفتار بسیار عادی و معمولی اطرافیان برداشت شخصی و غلطی دارند که باعث می شود زود رنجیده و خشمگین شوند و تا مدتها این احساس را درون خود نگه داشته و حتی پرورش دهند.

این نگرش امروز در اکثر سازمان ها به وفوردیده می شود و باعث بروز پدیده پارانوئید سازمانی یا نوعی بدبینی سازمانی شده است .پارانوئید سازمانی، نگرش سرخوردگی از جامعه و سازمانها و بی اعتمادی نسبت به دیگران و نگرشی بدبینانه است که بر اساس آن فرد معتقد است سازمان صداقت ندارد و همواره در پی فریب کارکنانش است و ناشی از قضاوتی است که از تجربیات فرد در سازمان پدید آمده است و سازمانی بی بهره از درستی، نتیجه باور کارکنان است. در چنین سازمانی، انتظارات اخلاقی، برابری و راستگویی مورد توجه قرار نمی گیرد.

پارانوئیدسازمانی، دارای سه بعد *باور، احساس و رفتار* است.

*بعد باور*؛

 منعکس کننده ارزیابیهای کارکنان از صداقت و خلوص نیت سازمانشان است. وقتی کارکنان باور دارند که تزویر و منفعت شخصی در سازمان عمومیت دارد احساس بدبینی شناختی رخ می دهد.

*بعد احساس* ؛

انعکاس سه نوع احساس منفی غم و اندوه، خشم و غضب، تنفر و بیزاری است.

*بعد رفتار*؛

 بدبینی رفتاری، انعکاس رفتارهای انتقادی از سازمان، شوخی های طعنه آمیز، تفسیرهای بدگمانانه از رویدادهای سازمان و پیش بینی بدبینانه آتی سازمان است. این بدبینی در رفتارهای منفی کارکنان بروز می کند.

 *پیشایندها و پسایندهای پارانوئید سازمانی*

 *پیشایندها شامل* :

 *عدالت سازمانی* ؛

رفتار منصفانه سازمان با کارمندان  در شکل گیری نگرش کارکنان نسبت به سازمان نقشی، اساسی دارد. احساس بی عدالتی باعث ایجاد نگرشها، رفتارها و روندهایی درسازمان می شود که به تدریج سازمان را به یک اضمحلال درونی می برد.

 *حمایت سازمانی* ؛

ادراک کارکنان از رفاهی که سازمان برای آنها فراهم کرده است. زمانی که کارکنان این احساس را ادراک کنند که سازمان، دلواپس خوشبختی آنهاست و نیروهای خود را مورد مساعدت و حمایت قرار می دهد خود را جزئی از سازمان متبوعشان دانسته، سازمان را معرف خودشان میدانند و نسبت به سازمان احساس پایبندی و وفاداری می کنند.

 *استقلال شغلی* ؛

به میزان و سطحی از استقلال گفته می شود که کارکنان به واسطه آن از آزادی نسبی در کار، خودمختار بودن در انجام وظایف و داشتن اختیار در مسئولیتهای محوله از آن بر خوردارند.

*پسایندهای پارانوئید سازمانی*

 *بی تفاوتی سازمانی* ؛

شخصی که دچار بی تفاوتی است کار صورت گرفته را معرف خودش نمی داند و از لحاظ جسمی، فیزیکی، عقلی و احساسی، پوچ می شود و شخصیت خود را از دست می دهد و در برخورد با دیگران از لحاظ شخصیتی، حالتی منفی به خود می گیرد.

 *رفتار ضد شهروندی سازمانی* ؛

کج رفتاری های خفیفی هستند که برخلاف هنجارهای سازمانی، مبتنی بر احترام متقابل و با نیت نامعلوم و مبهم، درصدد ضربه زدن به طرف مقابل هستند. مشخصه این رفتارها بی ادبی، عدم توجه و احترام به دیگران است و در بیشتر این رفتارها نوعی تلاش برای لطمه زدن وجود دارد.

 *عدم وفاداری سازمانی* ؛

فیشر اظهار می کند که وفاداری سازمانی به عنوان اعتقاد و پذیرش قوی مأموریتها و ارزشهای سازمان به وسیله کارکنان، تلاشهای اضافی کارکنان برای انجام کار مطلوب در سازمان و تمایل شدید کارکنان برای ماندن به عنوان یکی از اعضای سازمان تعریف می شود.

 *جمع بندی*

پارانوئید سازمانی پیامدهای منفی بسیاری دارد. یکی از ریشه ها و علل اصلی پیدایش این مساله، روابط کاری غیر شفاف است. رویه ها و روابط کاری از قبیل برگزاری جلسات، گرفتن تصمیم ها و رویه های اتخاذ این تصمیمها باید برای تمام کارکنان، کاملا واضح، به دور از هر گونه سیاسی کاری و تا حد امکان، مشارکتی باشد.

توجه بیشتر به کارکنان و ایجاد وابستگی های روانی در ایشان از طریق حمایت های سازمانی و اجتماعی، ایجاد حس امنیت شغلی، ایجاد فرصتهای ارتقاء یکسان، عدالت ادراک شده مثبت آنان از پرداخت ها، تشویق ها و ترفیع ها، در احساس تعلق و خوش بینی سازمانی آنان نیز تاثیر مثبت می گذارد و باعث کاهش پارانوئید سازمانی و دیگر پیامدهای منفی می شود.